چارلز ملویل
Charles P. Melville
چارلز ملویل محقق بریتانیایی مشهور، که استاد تاریخ ایران در دانشگاه کمبریج و عضو کالج پمبروک[1] است، در سال ۱۹۵۱ در لندن به دنیا آمد. او تعلیم‌دیدۀ کالج ولینگتون[2] و پمبروک بود و از گروه مطالعات شرق‌شناسی در رشتۀ عربی و فارسی در سال ۱۹۷۲ با درجۀ عالی فارغ‌التحصیل شد. یک سال پس از آن، موفق به دریافت مدرک ارشد در رشتۀ تاریخ اسلام از دانشگاه سواس[3] شد و نهایتاً دوباره در دانشگاه کمبریج از رساله‌ای تحت عنوان «تاریخچۀ لرزه‌نگاری ایران، میان قرن هفتم تا هفدهم میلادی»[4] در سال ۱۹۷۸ در مقطع دکتری دفاع کرد. ملویل طی این سال‌ها مناصب علمی متعددی را عهده‌دار بوده است: (۱۹74ـ۱۹82) دستیار تحقیقاتی در کالج امپریال لندن، (۱۹82ـ۱۹86) مشاور تحقیقاتی زلزله‌نگاری[5]، (۱۹۸۸-۱۹۸۴) دستیار تدریس در مطالعات شرق‌شناسی در دانشگاه کمبریج، (۱۹۸۸ـ2001) مدرس دانشگاه کمبریج، (۲۰۰1ـ۲۰۰8) ارزیاب متون در نشرهای مختلف، (۲۰0۸ـ۲۰1۸) استاد تاریخ ایران در دانشگاه کمبریج و از ۱۹۸۵ تاکنون استاد افتخاری کالج پمبروک. همچنین وی رئیس مؤسسۀ مطالعات فارسی بریتانیا، نائب‌رئیس شورای علمی بنیاد میراث ایران و رئیس اتحادیۀ نسخ خطی اسلامی در کمبریج است. افزون بر آن، مدیر مؤسس پروژۀ شاهنامه‌پژوهی نیز هست؛ پروژه‌ای که درآن برای نخستین بار می‌خواهند تمامی نسخه‌های خطی مصور شاهنامه را در بستر دیجیتال فهرست کنند و بانک اطلاعاتی کاملی از منابع و مدارک مربوط به شاهنامۀ فردوسی را گرد آورند. این طرح با حمایت مالی فرهنگستان علوم انسانی بریتانیا پیش می‌رود و یکی از تحقیقات مهم در این اثر به شمار می‌آید.
از مجموع فعالیت‌های او که تا اینجا برشمردیم پر واضح است که روی علاقۀ ملویل به سوی تاریخ و تاریخ‌نگاری ایران (البته ایرانِ سده‌های میانه با تمرکز بر دوران مغول تا صفوی، معادل قرون هفتم تا یازدهم هجری) و مطالعات متن و تصویر در نسخ خطی فارسی به‌ویژه شاهنامۀ فردوسی و تواریخ رسمی است. او به اقتضای این علاقه بارها (چه قبل و چه بعد از انقلاب اسلامی) به ایران و آسیای میانه سفر کرده است. فهرست فعالیت‌های او به مواردی که ذکر کردیم ختم نمی‌شود و اگر بخواهیم چند مورد دیگر را نیز عنوان کنیم، او سردبیر مؤسس گاهنامۀ پمبروک در مطالعات ایران بود که اکنون با عنوان مطالعات تاریخ فرهنگی ایران، تحت نظر انتشارات بریل[6]، منتشر می‌شود. همچنین مدیر سمپوزیوم‌های «ایدۀ ایران» (بنیاد سودآور)[7] و عضو دائمیِ مرکز مطالعۀ فرهنگ‌های خطی[8] در دانشگاه هامبورگ، و میان سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۳، عضو هیئت‌مدیرۀ موسسۀ ایران‌شناسی اروپا[9] بوده است. همچنین در سال 2010 حامی نمایشگاه نسخ خطی و نقاشی‌های ایرانی شاهنامه در موزۀ فیتزویلیام[10] بود. در حال حاضر در پوشش حمایت مالی مؤسسۀ لورهولم تراست[11] در پروژه‌ای تحت عنوان «به دست دادن تصویری از تاریخ ایران»[12] مشغول به کار است که مقالاتی چند از این پروژه به قلم او منتشر شده است. اما جدا از همۀ این موارد، که احتمالاً فهرستی بلندبالاتر از این باشد، او نویسندۀ کتاب‌ها و مقالات پرشماری است که در اینجا تنها به موارد مهم‌تر اشاره خواهیم کرد[13]:
هر قدم یک پادشاه: مطالعۀ تطبیقی بر روی پادشاهان و پادشاهی در جهان باستان و سدۀ میانه (۲۰۱۸)[14]، خاورمیانۀ مغولان: تداوم و تحول در ایران ایلخانی (۲۰۱۶) [15]، ویراستار جلد دهم تاریخ ادبیات ایران، تاریخ‌نگاری ایران (۲۰۱۲)[16]، تاریخ زمین‌لرزه‌های ایران (۲۰۰۵)[17]، شاهنامه‌پژوهی در سه شماره (۲۰۰۶، ۲۰۱۲، ۲۰۱۸) [18]، ایران صفوی (۱۹۹۶) [19]، هزارۀ شاهنامۀ فردوسی (۲۰۱۰)[20]، شاهنامۀ ابراهیم سلطان (۲۰۰۸)[21]، هنر شاهنامۀ فردوسی (۲۰۱۰)[22]، از ویراستاران جلد هفتم تاریخ ایران کمبریج.
از میان مقالات فراوان او می‌توان به دو مقالۀ منتشرشده‌اش در نشریۀ مقرنس اشاره کرد؛ دو مقاله‌ای که در پی انتشار تاریخ فضلی بیگ خوزانی اصفهانی (شرح وقایع سلطنت شاه عباس)[23] نوشت: «پرتوی جدید بر شاه عباس و ساخت اصفهان»[24] و «حمایت شاه عباس از مقبرۀ اردبیل »[25]. همچنین سه مقالۀ مهم دیگر تحت عنوان «مصورسازی تاریخ در نقاشی نسخۀ خطی عصر صفوی»[26] و «دیدگاه‌های جدید درباب ایران صفوی: امپراتوری و جامعه»[27] و «سفرنامه‌های شاهرخ بن تیمور»[28] را می‌توان در زمرۀ آثار مهم او به شمار آورد.
آثار ترجمه‌شدۀ ملویل به فارسی
چارلز ملویل، ترجمۀ یوسف بینا. علی یزدی و شاهنامه. پاژ، بهار ۱۳۹۵، شمارۀ ۲۱.
چارلز ملویل، ترجمۀ لیلا عزیزیان، کورش صالحی. سال فیل، رقابت مملوکان و مغولان در حجاز در زمان حکومت ابوسعید. خردنامه: سال پنجم، بهار و تابستان ۱۳۹۴، شمارۀ ۱۴.
چارلز ملویل، ترجمۀ محمدجعفر یاحقی، فاطمه ماه‌وان. مخاطب‌شناسی شاهنامۀ مصور (با بررسی نگاره‌های دو نسخه بایسنقری و داوری). جستارهای ادبی، پاییز ۱۳۹۳، شمارۀ ۱۸۶.
چارلز ملویل، خسرو خواجه‌نوری. تاریخ‌نگاری در دورۀ مغول. پیام بهارستان، پاییز و زمستان ۱۳۹۳، دورۀ دوم، سال ششم، شمارۀ ۲۴.
چارلز ملویل. بلغان خاتون. دانشنامۀ جهان اسلام، ۱۳۷۹، شمارۀ ۴.
چارلز ملویل، ترجمۀ محمدرضا طهماسبی. از آدم تا آباقا، برقراری ترتیب تازه در تاریخ توسط قاضی بیضاوی (۱و ۲). آینۀ میراث، ۱۳۸۷، ضمیمۀ شمارۀ ۱۴.
چارلز ملویل، ترجمۀ شرف‌الدین خراسانی. زمینۀ تاریخ‌نگاری. کیهان فرهنگی، خرداد و تیر ۱۳۷۵، شمارۀ ۱۲۷.
چارلز ملویل، ترجمۀ شرف‌الدین خراسانی. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، کلک، مهر و آبان ۱۳۷۳، شمارۀ ۵۵ و ۵۶.
چارلز ملویل، ترجمۀ اوانس اوانسیان. تحقیقات ایرانی: نیشابور و زلزله. آینده، سال نوزدهم، دی تا اسفند ۱۳۷۲، شمارۀ ۱۰ تا ۱۲.
چارلز ملویل، ترجمۀ محمدحسن گنجی. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. آینده، سال هفدهم آذر تا اسفند ۱۳۷۰، شمارۀ ۹ تا ۱۲.
پیوند‌های مرتبط
ایمیل چارلز ملویل:
وبگاه شاهنامه‌پژوهی:
آکادمیا:
https://cambridge.academia.edu/CharlesMelville
منابع
http://persian.pem.cam.ac.uk/people/professor-charles-melville
https://en.wikipedia.org/wiki/Charles_P._Melville
https://www.ames.cam.ac.uk/people/professor-charles-melville
https://www.bloomsbury.com/ca/author/charles-melville
https://www.martinrandall.com/professor-charles-melville
این ویدئو از سخنرانی چارلز ملویل دربارۀ «هنر کتاب‌آرایی» و «نشر فرهنگ ایرانی» است:
پی‌نوشت
[4]. The historical seismicity of Iran from the 7th to the 17th century
[5]. CEGB-Nuclear Electric
[6]. Studies in Persian Cultural History
https://brill.com/view/serial/SPCH
[7]. https://www.soas.ac.uk/smei-cis/events/idea-of-iran/
[8]. CMSC
[9]. Societas Iranologica Europaea
[10]. Fitzwilliam Museum
[11]. Leverhulme Trust
[12]. Visualizing Persian history
[13]. برای مشاهدۀ فهرستی از آثار مهم ملویل به این نشانی بروید:
https://www.ames.cam.ac.uk/sites/www.ames.cam.ac.uk/files/melville_publications.pdf
[14]. Mitchell, Lynette; Melville, Charles, Every Inch a King: Comparative studies on kings and kingship in the ancient and medieval worlds Leiden: Brill (2018).
https://www.amazon.com/Every-Inch-King-Comparative-Governance/dp/B01A0CWJ2Y
[15]. Melville, Charles; Nicola, Bruno, The Mongols’ Middle East: Continuity and transformation in Ilkhanid Iran Leiden: Brill (2016).
https://www.amazon.com/Mongols-Middle-East-Transformation Civilization/dp/9004311998
[16]. Melville, Charles, Persian Historiography, Vol. X of A History of Persian Literature London: Tauris (2012).
https://www.amazon.com/Persian-Historiography-History-Literature-Vol/dp/1845119118
[17]. Melville, Charles; N. N. Amraseys, A History of Persian Earthquakes Cambridge: Cambridge University Press (2005).
https://www.amazon.com/Earthquakes-Cambridge-Ambraseys-Melville-Paperback/dp/B011SJDXFK
این کتاب به فارسی ترجمه شده است.
[18]. Shahnama Studies
[19]. Safavid Persia (1996)
https://brill.com/view/title/19581
https://books.google.com/books/about/Shahnama_Studies_II.html?id=v-R5DwAAQBAJ
https://brill.com/view/title/35892
[20]. Millennium of the Shahnama of Firdausi’ (Iranian Studies, 2010, with Firuza Abdullaeva)
[21]. Abdullaeva, Firuza; Melville, Charles, The Persian Book of Kings. Ibrahim Sultan’s Shahnama (Oxford: Bodleian Library, 2008).
https://www.amazon.com/Persian-Book-Kings-Shahnama-Treasures/dp/1851243461
[22]. Melville, Charles; Brend, Barbara, The art of Ferdowsi’s Shahnameh (London: 2010).
https://www.amazon.com/Epic-Persian-Kings-Ferdowsis-Shahnameh/dp/B00FKYVBH2
[23]. در سال ۲۰۱۵ با همکاری کیومرث قره‌اغلو این کتاب منتشر شد:
A Chronicle Of the Reign of Shah ‘Abbas, Fazli Beg Khuzani Isfahani, Edited by Kioumars Ghereghlou; Charles Melville.
https://www.akademika.no/chronicle-reign-shah-abbas/isfahani-fazli-beg-khuzani/9780906094495
[24]. “New light on Shah ‘Abbas and the construction of Isfahan”, Muqarnas 33 (2016), pp. 155-76.
[25]. “Shah ‘Abbas’s patronage of the dynastic shrine at Ardabil”, Muqarnas 37 (2020), pp. 109-36.
[26]. “The illustration of history in Safavid manuscript painting”, in Colin P. Mitchell (ed.).
ترجمۀ فارسیِ من را از این مقاله با عنوان «مصورسازی تاریخ در نسخۀ خطی عصر صفوی» می‌توانید در چهارمین شمارۀ فصلنامۀ مطالعات هنرهای زیبا در نشانی https://artstudiessj.ut.ac.ir/ بخوانید.
[27]. New Perspectives on Safavid Iran: Empire and Society (London, 2011), pp. 163-97.
[28]. “The itineraries of Shahrukh b. Timur (1405-47)”, in D. Durand-Guédy (ed.) Turko-Mongol Rulers, Cities and City Life (Leiden, 2013), pp. 285-315.
