ناصر دیوید خلیلی
Nasser David Khalili
ناصر دیوید خلیلی[1] محقق و مجموعه‌دار و خَیر شناخته‌شده‌ای است که رهبران مسلمان در سراسر جهان اغلب او را «سفیر فرهنگی اسلام» می‌نامند.
او در سال 1324 (1945) در شهر اصفهان متولد شد و پس از اتمام تحصیلات اولیه و خدمت ملی در ایران، در سال 1967 به ایالات متحده رفت و در آنجا به تحصیلات خود ادامه داد. او در سال 1974 از کالج کوئینزِ[2] دانشگاه نیویورک مدرک کارشناسی خود را در علوم کامپیوتر دریافت کرد. پس از آن در سال 1978 به انگلستان رفت و دکترای تخصصی خود را در زمینۀ رنگ لاکی اسلامی از دانشگاه لندن، مدرسۀ مطالعات شرقی و آفریقایی (سواس)[3]، در سال 1988 گرفت.
از سال 1970، خلیلی هشت مجموعه از بهترین و جامع‌ترین مجموعه‌های هنری جهان را جمع‌آوری کرده است. این مجموعه‌ها عبارت است از:
هنر اسلامی (700ـ2000 م)، حج و هنرهای زیارتی (700ـ2000 م)، اسناد آرامی (324ـ353 پ‌م)، هنر ژاپنی عصر میجی (1868ـ1912 م)، کیمونوی ژاپنی (1700ـ2000 م)، منسوجات سوئدی (1700ـ1900 م)، فلزکاری مرصع اسپانیا (1850ـ1900 م)، میناکاری‌های جهان (1700ـ2000 م). این هشت مجموعه جمعاً شامل 35000 اثر است و هر مجموعه در نوع خود از بزرگ‌ترین و جامع‌ترین مجموعه‌ها در جهان است. مجموعۀ خلیلی سرانجام در بیش از 100 مجلد کتابچۀ آثار نمایشگاهی به تمامی منتشر خواهد شد که 80 تای آن‌ها تاکنون به چاپ رسیده است.
مجموعۀ خلیلی در بیش از 70 نمایشگاه بین‌المللی مشارکت عمده داشته است. این هشت مجموعه در بیش از 44 موزۀ بزرگ جهان نیز به نمایش درآمده است؛ از جمله موزۀ بریتانیا[4] (لندن، 1994)، موزۀ ویکتوریا و آلبرت[5] (لندن، 1997) و کاخ الحمرا[6] (گرانادا، 2001)، خانۀ سامرسِت[7] (لندن، 2004)، موزۀ هنر متروپولیتن[8] (نیویورک، 2003)، گالری آرتور ام ساکلر[9] (واشنگتن، 2005)، موزۀ هنر پورتلند[10] (پورتلند، 2002)، موزۀ ونگوگ[11] (آمستردام، 2006) و چندین موزۀ دیگر. همچنین، نمایشگاه «هنر اسلام، گنجینه‌هایی از مجموعۀ ناصر دی خلیلی» در سال 2007 در گالری نیو ساوت ولز سیدنی[12]، در سال 2008 در کاخ امارات در ابوظبی[13]، در سال 2009 در مؤسسۀ جهان عربی[14] در پاریس، و در سال 2010 در دو نیووه کرک[15] (کلیسای جدید) در آمستردام به نمایش درآمد. علاوه بر این، در سال 2009، مجموعۀ میناکاری‌های جهان (2000ـ1700 م) در موزۀ دولتی آرمیتاژ[16] در سن‌پترزبورگ افتتاح شد. مجموعۀ میجی ژاپن نیز در موزۀ کرملین[17] در مسکو در سال 2017 به نمایش درآمد.
خلیلی استاد دانشگاه نیز هست و از مهم‌ترین پشتیبانان بورسیۀ هنر اسلامی است. در سال 1989، او کرسی هنر و باستان‌شناسی اسلامی ناصر خلیلی را در سواس بنیان نهاد که در نوع خود بی‌سابقه بود و به هنرهای تزئینی در جهان اسلام اختصاص داده شد. او در دانشگاه آکسفورد نیز از یک بورسیۀ تحقیقاتی در زمینۀ هنر اسلامی حمایت می‌کند و در سال 2005، به لطف کمک‌های مالی خانوادۀ خلیلی، «مرکز پژوهشی خلیلی[18]» برای هنر و فرهنگ مادی خاورمیانه در دانشگاه آکسفورد افتتاح شد.
خلیلی، علاوه بر پیگیری علایق فرهنگی و آموزشی، در جنبشی جهانی برای پیشبرد احترام و درک متقابل بینِ ملل جهان نیز پیشرو است. مأموریت او برای پیوند مردم از طریق قدرت هنر و فرهنگ و آموزش و محیط طبیعی در طی سه دهۀ گذشته منجر به مشارکت فعالانۀ وی در تعدادی برنامۀ بلندهمتانه و ابتکاری شده است. یکی از هدفمندترین این برنامه‌ها «ایمان در کشورهای مشترک‌المنافع»[19] است، که همکاری منحصربه‌فردی با هیئت کشورهای مشترک‌المنافع برای حمایت از سواد مذهبی در میان جوانان در این کشورها و فراتر از آن مقابله با مشکلاتی است که امروزه جهان با آن روبه‌روست.
ناصر خلیلی یکی از بنیان‌گذاران و اعضای «ائتلاف امید جهانی[20]» است. این ائتلاف بستری جهانی است که به دنبال قدرت بخشیدن به افراد جسوری شکل گرفته است که در برابر تروریسم و خشونت ایستادگی می‌کنند و در حفظ میراث می‌کوشند و در میان فرهنگ‌ها پل می‌زنند.
از دیگر نهادهایی که بنیاد خلیلی با آن‌ها مشارکت می‌کند خانۀ صلح[21] و بنیاد بینادینی و کاوشگران بینادینی میمونیدز[22] است. واقعیت یافتن صلح و هم‌صدایی بین سه دین بزرگ توحیدی رویای خلیلی بوده است و مجموعه نقاشی‌های خانۀ صلح، که در دهۀ 1990 سفارش داده شد، نشان‌دهندۀ اعتقاد او به قدرت ترکیب هنر با درک بینادینی بود. مجموعۀ خانۀ صلح، که شامل پنج اثر بزرگ‌اندازه از هنرمند مشهور بریتانیایی بن جانسون[23] است، چشم‌اندازی قدرتمند از شهر بیت‌المقدس/ اورشلیم[24] را با همۀ تنوع شکوهمندش فراهم می‌آورد. بنیاد بینادینی میمونیدز، که در سال 1995 تأسیس شد، از زمان تأسیس به پیشگام حوزۀ بینادینی تبدیل شده است، و با برنامه‌هایی در زمینۀ ورزش و هنر و آموزش، سردمدار گفت‌و‌گوهای این حوزه است. کاوشگران بینادینی میمونیدز، برنامۀ آموزشی بلندهمتانه‌ای است که یونسکو از آن حمایت می‌کند و در آن به تمام مدارس ابتدایی انگلستان و ولز برنامۀ آموزشی مجازی‌ای ارائه می‌شود که به کودکان کمک می‌کند تا تنوع فرهنگی و مذهبی را بپذیرند و به آن احترام بگذارند. این برنامه، که مخارج آن تنها از خیریۀ خلیلی تأمین می‌شود، در سال 2012 هم‌زمان با جشن الماس ملکه الیزابت دوم در مسجد مرکزی لندن افتتاح شد.
خلیلی همچنین روابط دیرینه‌ای با چندین مرکز معتبر آموزشی در سراسر جهان دارد. او فارغ‌التحصیل و دانشیار پژوهشی و عضو افتخاری دانشگاه لندن است. او همچنین عضو افتخاری کالج ولفسون[25] دانشگاه آکسفورد و عضو دیوان خیریۀ مدیریت[26] این دانشگاه است. او در سال 2005 دکترایی افتخاری از دانشگاه هنر لندن[27] دریافت کرد، در ایالات متحده در سال 1997 به عضویت در هیئت ناظران بین‌المللی دانشگاه تافتس[28] منصوب شد و در سال 2003 درجۀ دکتری هیومین لترز[29] را از دانشگاه بوستون دریافت کرد که در آنجا همچنین عضوی از هیئت مدیره بود.
جوایز و افتخارات متعددی به دیوید خلیلی اهدا شده است. در سال 2003، به پاس خدماتش در امور تفاهم بینادینی، عنوان کی‌سی‌اف‌او[30] به وی اعطا شد و در سال 2007، برای سهمش در فرهنگ امروز لندن، عنوان کلانتر ارشد را در جایزۀ اعظم لندن[31] دریافت کرد. دیوید خلیلی در دریافت نشان شوالیه از دو پاپ بزرگ موردی بسیار استثنایی است. پاپ ژان پل دوم در سال 2004 به او لقب کی‌اس‌اس[32] و پاپ بندیکت شانزدهم در سال 2009 به وی مقام کی‌سی‌اس‌اس[33] را به پاس فعالیت‌هایش در زمینۀ صلح و آموزش و فرهنگ بین‌المللی اعطا کرد.
افتخارات دیگر:
در سال 2012 عنوان سفیر نیک‌خواهی[34] یونسکو را را از ایرینا بوکووا[35]، مدیر کل این مرکز، دریافت کرد.
در سال 2014 برندۀ جایزه گفت‌و‌گوی بینافرهنگی از مجلس ملی فرانسه شد.
در اوایل سال 2016 مقام افسر نشان ملی لژیون دونور[36] را از فرانسوا اولاند رئیس جمهور فرانسه در کاخ الیزۀ پاریس گرفت.
در سال 2018 عضو هیئت افتخاری بنیاد اینترپل[37] برای جهانی امن‌تر شد.
در سال 2019، به پاس سهم خود در هنر و فرهنگ و آموزش، جایزۀ افسانۀ اوراسیا[38] را دریافت کرد.
در سال 2020 سال‌ها تلاش او سبب شد نشان شوالیه را از ملکه الیزابت دوم دریافت کند و به نکوداشت خدماتش در روابط بینادینی و امور خیریه مشمول افتخارات سالروز ملکه شد.
پیوند‌های مرتبط
بنیاد خلیلی:
https://www.nasserdkhalili.com/
مجموعۀ خلیلی:
https://www.khalilicollections.org/
دانشگاه ولفسون:
https://www.wolfson.ox.ac.uk/person/professor-sir-nasser-david-khalili
دانشگاه سواس:
https://www.soas.ac.uk/about/fellows/professor-nasser-d-khalili/
یونسکو:
https://en.unesco.org/goodwill-ambassadors/nasser-david-khalili
موزۀ بریتانیا:
https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG247264
کتاب‌ها:
Islamic Art and Culture: A Visual History:
Visions of Splendor in Islamic Art and Culture:
Japonisme and the Rise of the Modern Art Movement: The Arts of the Meiji Period: the Khalili Collection:
پی‌نوشت
[1]. Sir Nasser David Khalili
[2]. Queens College
[3]. School of Oriental and African Studies (SOAS)
[4]. British Museum
[5]. Placido Zuloaga at the Victoria & Albert Museum
[6]. Alhambra Palace
[7]. Somerset House
[8]. The Metropolitan Museum of Art
[9]. Arthur M. Sackler Gallery
[10]. Portland Museum
[11]. Wonders of Imperial Japan at the Van Gogh Museum
[12]. Arts of Islam at the Art Gallery of New South Wales
[13] Emirate Palace in Abu Dhabi
[14]. Institut du Monde Arabe
[15] De Nieuwe Kerk
[16]. State Hermitage Museum St Petersburg
[17]. Moscow Kremlin Museums
[18]. Khalili Research Center
[19]. Faith in the Commonwealth
[20]. The Global Hope Coalition
[21]. House of Peace
[22]. The Maimonides Interfaith Foundation
[23]. Ben Johnson
[24]. هر دوی این اسامی تاریخ و معانی ضمنی بسیاری را با خود حمل می‌کنند که نمی‌توان هیچ‌یک را نادیده گرفت. بنابراین تصمیم به آوردن هردو گرفتیم.
[25]. Honorary Fellow of Wolfson College, Oxford
[26]. Member of the Chancellor’s Court of Benefactors
[27]. University of the Arts London
[28]. International Board of Overseers at Tufts University
[29]. Doctor of Humane Letters
[30]. KCFO (Knight Commander of the Royal Order of Francis I)
[31]. High Sheriff of Greater London Award
[32]. KSS (Knight of the Pontifical Equestrian Order of St Sylvester)
[33]. KCSS (Knight Commander of the Pontifical Equestrian Order of St Sylvester)
[34]. Goodwill Ambassador
[35]. Irina Bokova
[36]. National Order of the Legion of Honour
[37]. Honorary Board at the INTERPOL Foundation
[38]. Eurasian Legend Award
